Przebarwienia skóry stanowią jedne z największych wyzwań w dziedzinie kosmetologii. Ich wygląd oraz kształt wiele mówią o zaburzeniach jakie zachodzą w organizmie, z kolei miejsce ich występowania to ważna wskazówka w diagnostyce ich genezy.
Przebarwienia skóry powstają na skutek procesu nadprodukcji melaniny. Dochodzi wówczas do mniejszych lub większych zmian koloru skóry. Co do zasady melanina ma za zadanie chronić głębsze warstwy naskórka przed działaniem promieni słonecznych oraz stresem oksydacyjnym spowodowanym wolnymi rodnikami. Melanina warunkuje między innymi barwę skóry – a co za tym idzie umożliwia powstawanie opalenizny.
Przebarwienia hormonalne
Miejsce występowania przebarwień bywa ważną wskazówką w diagnostyce ich genezy – czy są to obszary poddawane ekspozycji na działanie promieni słonecznych czy poddane aplikacji leku lub kosmetyku, który mógłby wywołać podrażnienie.
Lokalizacja zmian także mówi wiele – jeśli są to okolice łokci, karku bądź kolan wraz z rogowaceniem mamy wówczas do czynienia z rogowaceniem ciemnym, które nie jest typowym przebarwieniem lecz wywołane przez hormony m.in. z powodu ciąży, terapii hormonalnych, zaburzeń miesiączkowania czy menopauzy.
Do hiperpigmentacji hormonalnych zalicza się również ostudę zwaną inaczej melasmą. Zmiany tego rodzaju wykazują nieregularny kształt, są dobrze odgraniczone od otoczenia, są zlokalizowane na twarzy w obrębie czoła, żuchwy, policzków oraz ust.
Przebarwienia polekowe
Przebarwienia polekowe pojawiają się w wyniku zażywania antybiotyków tetracyklinowych, trójcyklicznych środków antydepresyjnych, środków przeciwzapalnych (paracetamol, salicylany), leków uspokajających czy środków moczopędnych. Leki, które w swym składzie zawierają metale ciężkie takie jak złoto, arsen, bizmut, srebro, powodują wzrost inhibitorów tyrozynazy, przez co produkcja melaniny jest zwiększona.
Innym przykładem przebarwień polekowych są osutki polekowe, wywołane stosowaniem środków zewnętrznie lub wewnętrznie.
Mechanizm powstawania opiera się na działaniach immunologicznych lub nieimmunologicznych. Jest następstwem defektów enzymatycznych biorących udział w hydrolizie, utlenianiu czy acetylacji leków. Należy podkreślić, że przebarwienia tego typu nie dają objawów charakterystycznych dla danego leku lecz występują pod postacią – rumienia, pokrzywki, obrzęków, zmian liszajowatych.
Melanogeneza
Rozpoczęcie melanogenezy rozpoczyna się od oksydacji aminokwasu tyrozyny za pomocą tyrozynazy. Jest to główny enzym melanogenezy, a zarazem glikoproteina składająca się z trzech domen:
- domena N-końcowa, znajduje się wewnątrz melanosomu i odpowiedzialna jest za aktywność katalityczną enzymu, a także za syntezę melaniny;
- domena C-końcowa, dotyczy cytoplazmy melanocytu i zajmuje się wewnątrzkomórkowym transportem tyrozynazy;
- ostatnia – transnabłonkowa, znajduje się w błonie melanosomu.
Z chemicznego punktu proces melanogenezy składa się z kilku etapów:
- tyrozyna (aminokwas) zostaje przekształcona w 3-, 4-dihydroksyfenyloalaninę (DOPA) pod wpływem aktywności tyrozynazy;
- DOPA ulega procesowi utleniania pod wpływem działania tyrozynazy, efektem tego jest powstawanie dopachinonu;
- dopachinon przekształca się w melaninę, która uwalniana jest m.in. na skutek działania promieni słonecznych.
Cały ten proces odbywa się w melanocytach, komórkach znajdujących się w podstawnej warstwie naskórka. Posiadają one małe organella – melanosomy, które bezpośrednio odpowiedzialne są za produkcję melaniny. Powstają one w kilkuetapowym procesie z endosomalnych pęcherzyków, które dojrzewając przechodzą przez różne stadia morfologiczne.
Związki aktywne
W pracy gabinetowej w walce z przebarwieniami najczęściej stosuje się:
- kwas askorbinowy – inhibitor tyrozynazy, skuteczny w melasmie, przebarwieniach potrądzikowych i posłonecznych;
- niacynamid – inhibitor przenoszenia melanosomów, dodatkowo działa przeciwzapalnie;
- kwas migdałowy – wykazuje właściwości rozjaśniające, zalecany w redukcji przebarwień pozapalnych, piegów oraz ostudy;
- hydrochinon – inhibitor tyrozynazy, odgrywa ważną rolę w tworzeniu wolnych rodników, które niszczą białka i lipidy w błonach co przyczynia się do jego właściwości depigmentacyjnych.
- alfa-arbutyna – pochodna hydrochinonu, blokuje działanie tyrozynazy, działa na poziomie przemiany tyrozynazy do DOPA, idealna do stosowania przy melasmie, zmianach hormonalnych, posłonecznych i pozapalnych.
Podsumowanie
Przebarwienia skóry mogą posiadać różne przyczyny powstawania, lokalizację, rozmiary, a także intensywność swojej barwy. W wyniku tak wielu czynników ich powstawania, istnieje wiele metod redukcji przebarwień, które działają na różnej głębokości skóry właściwej. Obecny rozwój kosmetologii nie tylko oferuje szeroki zakres zabiegów pomagających usunąć niechciane zmiany pigmentacyjne skóry, ale również innowacyjne kosmetyki mające na celu wspomaganie terapii w gabinetach kosmetycznych.
